Twee weken Holland. Paul Verlaine (22)
We zijn er eindelijk. Ook hier ben ik geneigd te hervallen in beschouwingen over de vitaliteit van speciale beschavingen en rassen, die lange tijd onrechtvaardig werden vervolgd. Zoals de jezuïeten, volgens de etsen van vroeger, enkele eeuwen geleden vervolgd werden, in de grachten gegooid, doodgeschoten met de haakbus, in hetzelfde Amsterdam waar ze vandaag hun gezwollen basiliek hebben opgericht, aldus lange tijd veroordeeld om hun woeker en daarvoor wreed, onbarmhartig, gestraft door hun klanten, de koningen en soms de bisschoppen en de pausen, bevinden zich vandaag overal de joden op de meest eervolle plaatsen, door hen op de meest eervolle wijze bekleed !
Mijn gastheer heet Witsen of liever mijn gastheren heten Witsen 
en Isaac Israëls 
. Witsen, schilder, ernstig gekoncentreerd man, is zeer dikwijls weg voor bijkomstige bemoeiingen bij lezingen ; Israëls is het, huurder in hetzelf- de pand, die de eer van het huis waarneemt. Lichamelijk is Witsen een gedrongen mannetje, buitengewoon vitaal, die zich in twee snijdt om namens een beperkte huishouding de eer hoog te houden. Een lekkere pastei, heerlijk gerookte vis tot en met een ‘ragoût bon’, zoals het uiterst vriendelijk mannetje het in zijn plezierig Frans aankondigt, altijd klaar en vloeiend trouwens, dit alles mild besproeid met bordeaux, dan verteerd met behulp van een ... noodzakelijke en heilzame koffie, vreselijk versneden met een jeneversoort om bij te knielen, - dit alles samen brengt ons bij gezellig gekeuvel en sigaren tot één uur in de morgen. We nemen afscheid en mijn gevolmachtigd gastheer trok zich terug in de eigen kamers. Oef ! Ik ga liggen om onder zeil te gaan, en word slechts laat wakker voor de thee. Voorwendend thee te drinken, eten we als voor vier, vlees, vis enzovoort. Maar laat me toe u ditmaal die goeie Israëls maatschappelijk voor te stellen.
Isaac Israëls (klonk ooit een naam zo joods !) is de zoon van Josef Israëls, beschouwd als een van Hollands grootste schilders. Hoewel deze reeds zeventig winters telt, komt hij nog uiterst jong voor. Zeer artiest, zeer persoonlijk. Zijn onderwerpen zijn hoofdzakelijk ontleend aan het strandleven. Wat Isaac betreft, hij zoekt vooral het moderne (ik zou hem kunnen vermoorden niet geraden te hebben dat ik dolgaarne, jaloers, een verfijnd karikaturaal schetsje, dat hij in een oogwenk van mij had gemaakt, had meegekregen). Hoogste lof voor een jonge man reeds in het bezit van een eigen naam - want zijn werk heeft geen uitstaans met dat van zijn vader - hij werkt veel maar is niet produktief.
We zitten te wachten op Tak, present op het overeengekomen uur. Hij deelt me mee dat hij zinnens is me mee te nemen door de stad en daar te eten. Vanzelfsprekend knik ik ja, kleed me om en merk intussen door het raam van mijn zeer mooie kamer dat de achterkant van de huizen hier ontegensprekelijk iets zeer, bijna te veel Londens is. Kleine gedrongen binnenplaatsjes, waar menig huishoudelijk voorwerp, niet al te ‘suggestief’, meer dan noodzakelijk te wapperen hangt, met zand wordt gepoetst, geschud wordt of verlucht. Dit voor de huizen aan de overkant, die schijnen te behoren aan een eerder mindere straat, parallel aan die van Witsen, waar, aan de achterkant, bomen staan en geen was hangt te drogen, en ruimte voorhanden is, niet belemmerd door potten en pannen, noch zich verfrissende dekens.
Maar ik ben klaar en na afscheid te hebben genomen, tot op mijn lezing, van de gastheer en enkele vrienden, en - meen ik - konfraters van Israëls en Witsen, gaan Tak en ik op stap.